Ngày 8 tháng 8 năm nay là Ngày Thể Dục Toàn Dân lần thứ 15 của đất nước chúng ta. Năm 2009, nhằm kỷ niệm sự thành công của Thế Vận Hội Bắc Kinh, Quốc vụ viện đã phê duyệt mỗi năm vào ngày 8 tháng 8 là Ngày Thể Dục Toàn Dân. Đây là nhu cầu cần thiết để thúc đẩy Trung Quốc từ một cường quốc thể thao tiến tới một quốc gia mạnh về thể thao, đồng thời để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người dân về việc cải thiện sức khỏe và thể chất, cũng như thúc đẩy sự phát triển toàn diện của con người. Mong rằng mỗi gia đình có thể tham gia các hoạt động thể dục thể thao một cách vui vẻ và khỏe mạnh theo cách riêng của mình.
Tổn thương tâm lý sẽ cản trở việc tập thể dục
Huấn luyện viên thể hình nổi tiếng Lưu Cảnh Hồng đã hướng dẫn nhiều bạn trẻ tập luyện thể lực. Ông nhận thấy rằng, họ không chỉ cần năng lực vận động mà còn cần sự khích lệ từ huấn luyện viên. Trong cuốn sách “Luyện Tập Tự Do”, ông viết: “Nhiều người không thích vận động không phải vì bản thân hoạt động thể chất, mà vì những tổn thương tâm lý khác, chẳng hạn như những trải nghiệm không tốt trong thời thơ ấu, áp lực từ cha mẹ hoặc công việc, v.v. Do đó, họ chọn những cách không lành mạnh để điều chỉnh tâm trạng hoặc che giấu những nỗi khổ.” Vì vậy, đối với các bậc phụ huynh, cần lắng nghe những suy nghĩ thật sự bên trong của trẻ, để có thể giúp trẻ thay đổi từ tâm đến thể.
Khi đối diện với hoạt động thể dục của trẻ, phụ huynh thường có ba cách ứng xử không tích cực: đàn áp, châm chọc và phủ nhận. Một số phụ huynh có thói quen vận động tốt sẽ nói với trẻ: “Tôi có thể, sao bạn không thể? Người khác đều có thể, sao bạn lại không?” Trong khi đó, một số phụ huynh không yêu thích thể dục lại có yêu cầu cao với trẻ và thẳng thừng gán cho trẻ những nhãn mác như: “Tôi thấy bạn lười biếng, không có quyết tâm, chỉ biết buông thả.” Dần dần, trẻ sẽ có những cách phản kháng tiêu cực như lẩn tránh và trì hoãn để chống lại sự tổn thương tâm lý từ cha mẹ.
Khuyến khích mới là động lực tiến bộ. Phụ huynh nên không so sánh, không đàn áp, giúp trẻ tìm ra cách tập thể dục phù hợp, thông qua những sự khẳng định liên tục để củng cố thói quen tập thể dục của trẻ. Đồng thời, phụ huynh cũng cần giúp trẻ tìm huấn luyện viên thích hợp. Nếu gặp phải huấn luyện viên thường xuyên phủ nhận, đàn áp hoặc thậm chí trừng phạt trẻ, cần phải lập tức thay đổi. Gần đây có tin tức báo cáo về một sự kiện cực đoan khi trẻ bị huấn luyện viên đánh chết tại trường võ thuật, điều này cảnh báo phụ huynh cần thay đổi một số quan niệm cố hữu như việc để trẻ tập thể dục càng khắc nghiệt càng tốt.
Giảm stress tâm lý trong thể dục
Khi trẻ không tự tin vào việc tập thể dục, sẽ xuất hiện những cảm giác lo âu, căng thẳng và lẩn tránh. Để giải quyết điều này, Phó Chủ tịch Hội Nghề Nghiệp Dinh Dưỡng và Sức Khỏe Sinh Viên Trung Quốc Lý Lệ đề xuất một bài tập tập trung trong ba phút và hai lựa chọn thể dục để giảm stress.
Bài tập chú ý trong ba phút: Phút đầu tiên, hình dung cảnh tượng mà bạn sợ hãi nhất và lo lắng nhất, trải nghiệm cảm giác căng thẳng này; phút thứ hai, hình dung bạn đang ở giữa thiên nhiên, hòa mình vào sự tươi mát của nó; phút thứ ba, một lần nữa đưa sự chú ý đến cảm giác lo âu, lúc này cơ thể sẽ dần dần thư giãn và cảm xúc thoải mái hơn. Phương pháp thư giãn này, giống như thiền, có thể thông qua việc tập trung suy nghĩ vào một điểm duy nhất, gián tiếp giúp xả stress và giải phóng cảm xúc, áp dụng được cho nhiều môi trường căng thẳng khác nhau.
Phụ huynh cần giúp trẻ tìm ra động lực nội tại để kiên trì tập thể dục. Nếu chỉ là quy định bên ngoài hoặc duy trì một cách thụ động, việc tập thể dục sẽ gây ra sự lo âu và đau đớn liên tục. Cần tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm niềm vui khi phát huy tiềm năng bên trong, hình thành phản hồi tích cực. Phản hồi tích cực có nghĩa là những gì họ bỏ ra đều có thể thỏa mãn kỳ vọng tâm lý của mình, xả stress và cảm thấy vui vẻ sau khi tập, hoặc nhận được sự khích lệ và khen ngợi từ mọi người xung quanh, thấy được sự thay đổi của bản thân, như vậy trẻ mới yêu thích và tận hưởng việc tập thể dục.
Chọn lựa phương thức tập luyện phù hợp
Có hai nguyên tắc khi chọn lựa hoạt động thể dục. Thứ nhất, nên chọn những hoạt động cần tập trung chú ý cao, chẳng hạn việc chơi bóng rổ thì có thể giải tỏa stress tốt hơn so với việc chạy bộ. Bởi vì trong khi chạy, chân tuy hoạt động nhưng não có thể lang thang suy nghĩ, không thể hoàn toàn tập trung nên không thể thư giãn hoàn toàn sau khi tập. Thứ hai, chọn những loại hình thể dục mà ít khi tập luyện. Những điều mới mẻ thường có khả năng thu hút sự chú ý của con người hơn. Các hình thức vận động của con người bao gồm đi, chạy, nhảy, ném, leo trèo, ngoài những hoạt động phổ biến như đi bộ nhanh, chạy, còn có những hoạt động như nhảy dây, trampolining, ném bóng, leo núi, hoặc bò cũng rất đáng thử. Khi tập thể dục cùng gia đình, người lớn có thể cùng trẻ nhảy trên trampoline hoặc giả vờ như động vật để bò trên mặt đất, việc thay đổi những phương thức vận động quen thuộc như vậy cũng có thể mang lại cảm giác mới lạ và thành công.
Ngoài ra, những hoạt động như nhảy đường phố, quyền anh, leo tường trong nhà hoặc các môn thể thao truyền thống như võ thuật, đá cầu, múa lân… chỉ cần không ngừng thử nghiệm, trẻ có thể cảm nhận được sự hứng thú từ việc tiết ra dopamin.
Quá trình tập thể dục cùng trẻ không chỉ là sự biến đổi về thể chất, mà quan trọng hơn là sự thấu hiểu và bao dung giữa cha mẹ và con cái. Vì vậy, hãy lắng nghe nhu cầu nội tâm của trẻ, hiểu những đặc điểm tâm lý và thể chất khác nhau của mỗi người, cùng nhau thay đổi lối sống, học tập kiến thức khoa học liên quan, đạt được sức khỏe thông qua thể dục, đạt được tự do thông qua kỷ luật, và cuối cùng là kiểm soát cơ thể và cuộc đời của chính mình.
(Tác giả là nhà văn khoa học phổ thông, nhà truyền bá đọc sách hàng đầu)