Ngày 14 tháng 11 năm 2023, chúng ta sẽ đón mừng Ngày Đái tháo đường Thế giới lần thứ 17, với chủ đề năm nay là “Hiểu biết nguy cơ, biết cách đối phó”. Bản đồ đái tháo đường của Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF) cho thấy số lượng người mắc bệnh đái tháo đường ở đất nước chúng ta hiện đứng đầu thế giới, dự kiến vào năm 2030, số ca mắc sẽ tăng lên 164 triệu, tỷ lệ mắc bệnh đạt 11,8%. Dự kiến đến năm 2045, số người mắc sẽ tăng lên 174 triệu, tỷ lệ mắc bệnh đạt 12,5%, do đó việc phòng ngừa và điều trị đái tháo đường là rất cấp bách. Trong số những người bệnh đái tháo đường, hơn 90% là đái tháo đường type 2.
Ngày Đái tháo đường Thế giới
Ngày 14 tháng 11 năm 2023, sẽ là Ngày Đái tháo đường Thế giới lần thứ 17. Chủ đề của hoạt động truyền thông năm nay là “Mọi người đều được hưởng quản lý sức khỏe trong phòng chống đái tháo đường”, với khẩu hiệu “Biết nguy cơ, biết cách đối phó”.
Định nghĩa về bệnh đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường là một bệnh chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết do sự thiếu hụt bài tiết insulin và/hoặc hoạt động của insulin. Triệu chứng điển hình của bệnh đái tháo đường là “ba nhiều – một ít” (khát nước nhiều, ăn nhiều, tiểu nhiều, giảm cân). Những người có triệu chứng điển hình của đái tháo đường và đáp ứng bất kỳ một trong các điều kiện sau có thể được chẩn đoán là mắc bệnh đái tháo đường:
1. Đường huyết tại bất kỳ thời điểm nào trong ngày ≥ 11,1 mmol/L (200 mg/dl);
2. Đường huyết lúc đói ≥ 7,0 mmol/L (126 mg/dl);
3. Đường huyết 2 giờ sau khi uống glucose ≥ 11,1 mmol/L (200 mg/dl).
Những người có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường
Có một trong những yếu tố sau đây, sẽ được xem là nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường:
Tuổi ≥ 40; thừa cân và béo phì; huyết áp cao; rối loạn lipid máu; lối sống ít vận động; tiền sử gia đình mắc đái tháo đường; tiền sử đái tháo đường thai kỳ; có tiền sử sinh con lớn (trọng lượng lúc sinh ≥ 4 kg). Nếu đường huyết lúc đói (FBG) từ 6,1 mmol/L đến dưới 7,0 mmol/L, hoặc 2 giờ sau khi nạp đường (2hPG) từ 7,8 mmol/L đến dưới 11,1 mmol/L, được coi là suy giảm điều hòa đường huyết, còn gọi là tiền đái tháo đường, thuộc nhóm có nguy cơ rất cao mắc bệnh đái tháo đường.
Tác hại của bệnh đái tháo đường
1. Triệu chứng thường gặp:
Suy giảm thị lực đột ngột; triệu chứng “ba nhiều – một ít”; mệt mỏi, yếu sức, béo phì (trước khi mắc đái tháo đường type 2 thường có tình trạng béo phì, nếu không được chẩn đoán kịp thời, trọng lượng sẽ giảm dần); tê tay chân hoặc cảm giác lạnh; vết thương lành chậm.
2. Biểu hiện của các biến chứng:
Bệnh thận đái tháo đường; bệnh võng mạc đái tháo đường; bệnh thần kinh do đái tháo đường; bệnh mạch máu vùng chân do đái tháo đường.
Quản lý sức khỏe cho bệnh nhân đái tháo đường
Chế độ ăn uống
Cần chú ý đến chế độ ăn hợp lý, dinh dưỡng cân bằng, thực hiện “ba giảm” – giảm muối, giảm dầu, giảm đường. Tăng cường rau không tinh bột, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu protein, hạn chế tiêu thụ ngũ cốc chế biến tinh chế, cố gắng giảm thiểu tiêu thụ axit béo bão hòa; thực phẩm chứa axit béo chuyển hóa thì nên hạn chế nghiêm ngặt.
Vận động
Khuyến nghị ít nhất 5 ngày trong tuần, mỗi ngày nên có ít nhất 30 phút tập thể dục với cường độ trung bình. Khi tập luyện cần tránh hạ đường huyết và nguy cơ té ngã, nên tập từ từ, làm theo khả năng của bản thân.
Giám sát
Theo dõi những triệu chứng có thể xuất hiện của bệnh đái tháo đường như khát nước quá mức, đi tiểu thường xuyên, giảm cân không rõ nguyên nhân, vết thương lành chậm, thị lực mờ và thiếu sức sống.
Thuốc, giáo dục
Thực hiện theo sự hướng dẫn của bác sĩ, điều trị dinh dưỡng, điều trị vận động, điều trị bằng thuốc, giáo dục sức khỏe và theo dõi đường huyết.
Phòng ngừa đái tháo đường
Trước hết, cần hình thành lối sống lành mạnh, thông qua chế độ ăn hợp lý, vận động hợp lý và kiểm soát cân nặng để giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.
Các phương pháp phòng ngừa cụ thể mà mọi người có thể tham khảo theo quy tắc “500111”:
5: Tập thể dục 5 ngày mỗi tuần, mỗi ngày ít nhất 30 phút.
0: Không uống đồ uống có đường.
0: Không ăn thêm sau bữa tối.
1: Người béo phì nên giảm 50g tinh bột mỗi bữa ăn.
1: Mỗi ngày tối thiểu ăn 1 kg rau củ.
1: Tối đa 1 lần ăn ngoài mỗi tuần.
Ngoài ra, một điểm quan trọng khác trong việc phòng ngừa đái tháo đường là chú trọng đến việc sàng lọc.
Những người có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường nên bắt đầu sàng lọc sớm. Những người có kết quả sàng lọc bình thường nên được sàng lọc lại mỗi 3 năm; những người có kết quả sàng lọc tiền đái tháo đường nên được sàng lọc mỗi năm.
Thực tế, mắc bệnh đái tháo đường không đáng sợ, điều đáng lo ngại là các biến chứng nghiêm trọng do bệnh gây ra. Cơ thể thường xuyên ở trong tình trạng tăng đường huyết hoặc xảy ra biến động đường huyết lớn sẽ làm tổn thương hệ vi mạch, đại mạch và hệ thần kinh, ảnh hưởng đến mọi cơ quan trong cơ thể, cuối cùng dẫn đến tàn tật, tử vong và các hậu quả nghiêm trọng khác. Như vậy, tác hại của biến chứng bệnh đái tháo đường lớn hơn nhiều so với bản thân bệnh đái tháo đường. Trước tiên, hãy cùng tìm hiểu về những biến chứng thường gặp của đái tháo đường?
Làm thế nào để đối phó với các biến chứng?
Bệnh nhân đái tháo đường cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe.
Biến chứng của bệnh đái tháo đường thường không có triệu chứng ở giai đoạn sớm, chỉ có thể được phát hiện thông qua kiểm tra toàn diện, vì vậy việc kiểm tra toàn diện và tái khám định kỳ rất quan trọng để phát hiện sớm biến chứng, đánh giá đúng tình trạng bệnh, kịp thời nắm bắt sự thay đổi của bệnh tình và hướng dẫn điều trị lâm sàng một cách khoa học. Các hạng mục kiểm tra thường bao gồm: giám sát đường huyết, bao gồm: trước ba bữa ăn, sau ba bữa ăn 2 giờ, hemoglobin A1c, thử nghiệm bài tiết insulin, thử nghiệm C-peptide, kiểm tra kháng thể liên quan đến đái tháo đường, phân tích nước tiểu, vi lượng albumin trong nước tiểu, kiểm tra các biến chứng liên quan đến đái tháo đường: sàng lọc đáy mắt, kiểm tra tim mạch, phát hiện bệnh lý thần kinh ngoại vi, lipid máu, chức năng gan, v.v.
“Hiểu biết nguy cơ, biết cách đối phó, phòng ngừa đái tháo đường type 2, quản lý bệnh đái tháo đường, thực hiện lối sống lành mạnh!”
Tài liệu tham khảo
[1] Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế. Báo cáo Atlas Đái tháo đường 2022 [EB/OL]. Phiên bản lần thứ 10 năm 2020.
[2] Hướng dẫn phòng ngừa và điều trị đái tháo đường type 2 Trung Quốc (bản 2020). Hội Y học Trung Quốc, Chuyên ngành Đái tháo đường. Tạp chí Nội tiết và Chuyển hóa Quốc tế. 2021; 41(5): 482-548.